نیازهای متنوع، تسمه‌های متنوع ایجاد کرده است. انواع تسمه با کاربردهای گوناگون در صنایع مختلف به کار گرفته می‌شوند. در واقع می‌توان گفت تسمه‌ها جز جدایی ناپذیر سیستم‌های مکانیکی امروزی به شمار می‌روند که بعید است در آینده نزدیک بتوان آن‌ها را کنار گذاشت. در ادامه این مقاله به بررسی انواع تسمه و کاربردهای هر نوع آن می‌پردازیم.
تسمه‌های تخت (Flat belts)
تسمه‌های تخت از جمله قدیمی‌ترین تسمه‌هایی هستند که در صنعت به کار گرفته می‌شوند. این تسمه‌ها اگرچه قدیمی‌اند اما هنوز هم در اکثر دستگاه‌های صنعتی به کار گرفته می‌شوند؛ دلیل آن هم چیزی نیست جز کاربرد گسترده‌ای که این محصولات دارند. تسمه‌های تخت سطح مقطع مستطیلی هستند که روی دو قرقره قرار می‌گیرد. این تسمه‌ها می‌توانند توسط هر دو قرقره کنترل شوند؛ اما به طور معمول تنها از طرف یکی از قرقره‌ها کنترل صورت می‌گیرد.
در گذشته برای تولید این تسمه‌ها تنها چرم استفاده می‌شد. پس از اختراع مواد کاربردی‌تر و ارزان‌تری همچون پلاستیک و دیگر پلیمرهای مصنوعی، این مواد جایگزین چرم شدند. برای قرقره‌های این محصولات نیز در گذشته تنها از چوب استفاده می‌شد. اما امروزه قرقره‌های فلزی و پلاستیکی محبوبیت بیشتری پیدا کرده‌اند. تسمه‌های تخت ویژگی‌های بسیاری دارند که آن‌ها را از دیگر تسمه‌ها متمایز کرده است؛ در ادامه به تعدادی از این ویژگی‌های آن اشاره می‌کنیم:
- قدرت مناسب در سرعت‌های بالا
- راندمان بالا (تا ۹۸ درصد)
- صدای کم
- انعطاف پذیری بالا
- بدون نیاز به شیاربندی
- عمر بالا
تسمه‌های گرد (round belts)
سطح مقطع این تسمه‌ها همانطور که از نام آن‌ها پیداست، گرد است. این تسمه روی پولی‌هایی که به شکل U هستند سوار می‌شوند و اتصال این محصولات معمولا به شکل جوش یا بسط‌های فلزی است. از این تسمه در مکان‌هایی استفاده می‌شود که اصطحکاک از اهمیت چندانی برخوردار نیست. این تسمه‌ها ارزان هستند و نگهداری از آن‌ها ساده است؛ اما اصلی‌ترین مشکلی که دارند این است که بعد از مدتی دچار کشش شده و سر می‌خورند؛ همین موضوع موجب شده انتقال قدرت بسیار ضعیف شود. از جمله مزایای تسمه‌های گرد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تحمل نسبتاً بالا بدون نیاز به روانکارهای صنعتی
- صدا و ارتعاش بسیار کم
- اشغال فضای کم روی پولی
- نگهداری و تعمیر بسیار ساده
تسمه‌های گرد معایب بسیاری نیز دارند. از جمله این معایب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اگر تسمه راند با پولی کمتر از ۱۸۰ درجه تماس داشته باشد، مقدار قابل توجهی نیرو از دست می‌دهد.
- این تسمه‌ها به سرعت ۳۵ متر در ثانیه و انتقال قدرت حداکثر ۵۰۰ اسب بخار محدود هستند. همچنین دمای آن‌ها نباید کمتر از -۳۷ درجه یا بیشتر از ۸۲ درجه سانتی گراد باشد.
تسمه‌های V شکل یا ذوزنقه‌ای (v-belts)
سطح مقطع تسمه‌های V شکل به شکل ذوزنقه است. این محصولات که با نام تسمه‌های پروانه‌ای نیز شناخته می‌شوند؛ جز تسمه‌های انتقال نیرو یا انتقال قدرت به شمار می‌روند. این تسمه‌ها قدرت موتور را به قسمت دیگری انتقال می‌دهد. در تسمه‌های V شکل به دو قرقره نیاز نداریم؛ در این تسمه‌ها می‌توان قرقره‌های بیشتر و حتی متفاوت‌تری داشته باشیم. چرا که مبنای انتقال قدرت در این تسمه‌ها اصطحکاک است. تسمه‌های V شکل از قسمت‌های زیر تشکیل شده اند:
- وایر
- ترکیبات لاستیک پایه
- کاور محافظ
تسمه‌های چند شیار (multi-groove belts)
تاریخچه این تسمه‌ها به بعد از اختراع تسمه‌های V شکل باز می‌گردد. این محصول حاصل کنار هم قرار گرفتن ۵ یا ۶ تسمه V شکل است که از قطر کمتری برخوردارند. این تسمه‌ها برای کاربردهای متفاوتی به کار گرفته می‌شوند؛ برهمین اساس اندازه شیارهای تسمه‌ها با یکدیگر متفاوت است. تسمه‌های چند شیار برای دستگاه‌هایی که سرعت بالا دارند بهترین انتخاب به شمار می‌رود. اما این تسمه‌ها برای دستگاه‌هایی که قرار است تسمه در نزدیکی موتور دستگاه کار کند، مفید نیستند؛ چرا که می‌توانند درجه حرارت موتور را افزایش دهند.
تسمه‌های آجدار (ribbed belts)
این تسمه‌ها حاصل ترکیب تسمه‌های خطی یا تخت با تسمه‌های V شکل هستند که انعطاف پذیری بالای تسمه‌های تخت را با عملکرد بالای تسمه‌های V شکل ترکیب می‌کنند. ترکیبات مقاوم در برابر سایش که با الیاف مصنوعی همچون پلاستیک ترکیب می‌شوند؛ دلیل کاربرد بالای این محصول نسبت به سایر تسمه هاست.
تسمه‌های تایمینگ (timing belts)
تسمه تایم نام آشناترین تسمه‌ای است که در بازار می‌توان یافت. این تسمه در خودروهای مختلف در موتور احتراق داخلی به کار گرفته می‌شوند. این تسمه دندانه دار در کنترل زمان بندی‌های سوپاپ‌های درون موتور نقش دارد. در واقع آن چیزی که باز و بسته شدن سوپاپ‌های حرکت میل لنگ را به میل بادامک می‌رساند، همین تسمه تایم است. بدون تسمه تایم‌ها موتورهای چهار زمانه نمی‌توانند عملکرد خوبی از خود نشان دهند.
انواع تسمه با کاربردها و ویژگی‌های گوناگون در این مقاله از دانشنامه بلبرینگ مورد بررسی قرار گرفت. از جمله انواع تسمه می‌توان به تسمه تایمینگ، آجدار، گرد، V شکل و تخت اشاره کرد. تسمه‌های به روزتر معمولا ترکیبی از ویژگی‌های تسمه‌های قبلی با انقلاب پلاستیک هستند که کاربردهای گسترده‌تری دارند؛ اما هنوز هم در بسیاری از سیستم‌ها از تسمه‌های قدیمی‌تر همچون تسمه تخت استفاده می‌شود.